بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع شاخصی است که کل هزینه‌هایی که برای تولید و فروش یک محصول پرداخت شده‌اند را در نظر می‌گیرد. محاسبه این بها در حسابداری مالی شرکت‌ها، نقش کلیدی را ایفا می‌کند و می‌تواند برای تعیین سود خالص و ناخالص بسیار مفید باشد. محاسبه این شاخص بر اساس اصل بهای تمام شده بوده که خود یک اصل مهم در حسابداری محسوب می‌شود.
آنچه در این صفحه می‌خوانید
- بهای تمام شده کالای فروش رفته چیست؟
- اصل بهای تمام شده چیست؟
- هزینه‌های دخیل در بهای تمام شده کالای فروش رفته
- روش‌های محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته
- ۱. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم دائمی
- ۲. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم ادواری
- ۳. محاسبه بهای تمام شده کالا در شرکت‌های تولیدی
- ۴. محاسبه بهای تمام شده در شرکت‌های بازرگانی
- ۵. محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده با روش FIFO
- ۶. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته با روش LIFO
بهای تمام شده کالای فروش رفته چیست؟
یکی از مباحث مهم در صنایع و کسب و کارها، محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته است که به اختصار COGS (Cost of Goods Sold) نام دارد. این شاخص مشخص می‌کند که برای تولید و تهیه یک کالا که به فروش رفته، چه مقدار هزینه صرف شده است. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، نقش بسیار کلیدی را برای محاسبات سوددهی از جمله سود ناخالص، سود خالص و سود عملیاتی دارد.
اصل بهای تمام شده چیست؟
یک مفهوم کلی که باید در کنار بهای تمام شده کالای فروش رفته در نظر داشت، «اصل بهای تمام شده» است. این اصل هزینه‌های ساخت و اتمام یک محصول را نشان می‌دهد که خود به دو گروه بهای تمام شده کالای فروخته شده و بهای تمام شده کالای تولیدی تقسیم بندی می‌شود. مطابق با این اصل، کلیه دارایی‌ها بر اساس تاریخ تولید در دفتر حسابداری ثبت می‌شوند، نه ارزش روز آن‌ها.
هزینه‌های دخیل در بهای تمام شده کالای فروش رفته
از جمله فاکتورهای کلیدی برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، بررسی هزینه‌های دخیل در آن است. به طور کلی، برای تعیین قیمت یک کالا، لازم است که ۳ گروه از هزینه‌های جدول زیر در نظر گرفته شوند.
| گروه | نوع هزینه | جزئیات |
| گروه اول | مواد اولیه مستقیم | هزینه‌های مربوط به خرید و تهیه مواد اولیه که مستقیما برای ساخت محصولات فروخته شده، استفاده می‌شوند. |
| گروه دوم | دستمزد مستقیم کارکنان | هزینه‌های مربوط به دستمزد، حقوق و مزایای هر یک از نیروهای کار که مستقیما در فرآیند تولید کالای نهایی مشارکت داشته‌اند. |
| گروه سوم | هزینه‌های غیر مستقیم (سربار تولید) | هزینه‌های غیر مستقیم مرتبط با تولید که با نسبت مشخصی به هزینه کل کالاهای فروخته شده ارتباط داده می‌شوند. |
روش‌های محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته
برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، لازم است که حتما یک روش مناسب با کسب و کار انتخاب شود تا بتوان بر اساس فرمول همان روش، محاسبه دقیق را انجام داد. چندین روش کلی برای محاسبه بهای تمام شده کالاها وجود دارند که در ادامه به تفصیل در مورد آن‌ها صحبت خواهیم کرد.
۱. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم دائمی
در این روش، بهای تمام شده کالای فروش رفته جهت فروش با دو ثبت حسابداری مجزا انجام می‌گردد. روند کار به این شکل است که ابتدا درآمد مشخص می‌شود و پس از آن می‌توان موجودی انبار را کاهش داد.
- ثبت فروش کالا یا درآمد: شامل بدهکار (حساب مشتریان) و بستانکار (حساب فروش) که مبلغ فروش را تعیین می‌کنند.
- ثبت بهای تمام شده کالا: پس از خروج از انبار این مبلع تعیین می‌شود که شامل بدهکار (بهای تمام شده کالای فروش رفته) و بستانکار (موجودی کالا) که هزینه واقعی کالا را مشخص می‌کنند.
۲. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم ادواری
در این روش محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، موجودی کالا در طول دوره مالی به صورت مستمر ثبت نمی‌شود و فقط در پایان دوره پس از شمارش موجودی پایان دوره تعیین می‌گردد. هزینه کالاهای فروخته شده با استفاده از موجودی اول دوره، خرید خالص طی دوره و موجودی پایان دوره محاسبه می‌شود.
فرمول:
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی اول دوره + خرید خالص – موجودی پایان دوره
۳. محاسبه بهای تمام شده کالا در شرکت‌های تولیدی
در شرکت‌های تولیدی، محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته نقش کلیدی را برای تعیین سود دارد. از این جهت با فرض سیستم انبارداری ادواری، می‌توان با فرمول زیر، بهای تمام شده کالا را محاسبه نمود.
فرمول:
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای ساخته شده ابتدای دوره + بهای تمام شده کالای ساخته شده – موجودی کالای ساخته شده پایان دوره
۴. محاسبه بهای تمام شده در شرکت‌های بازرگانی
در شرکت‌های بازرگانی، محاسبه هزینه تمام شده کالای فروش رفته نقش کلیدی را بررسی سرمایه گذاری‌های آتی دارد. از این جهت لازم است که مطابق با فرمول زیر، این هزینه را محاسبه کنید.
فرمول:
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی اول دوره + خرید خالص + هزینه‌های مرتبط – موجودی پایان دوره
۵. محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده با روش FIFO
در روش محاسبه FIFO (اولین صادره از اولین وارده)، فرض این است که کالاهایی که ابتدا خریداری شده‌اند، ابتدا به فروش می‌روند. این روش به عنوان طبیعی‌ترین روش برای فروش کالا بوده و میانگین گیری نسبتا ساده‌ای دارد. به خصوص برای شرکت‌هایی که کالاهایشان در طول زمان ارزش متفاوتی دارند، مناسب است.
فرمول:
بهای تمام شده کالای فروش رفته = (هزینه خرید اولیه تعداد * کالاهای فروخته شده) + (هزینه خرید ثانویه تعداد * کالاهای فروخته شده) + …
دقت کنید که در این فرمول، هزینه خرید اولیه مربوط به هزینه‌ای است که برای خرید اولین دسته کالاها و هزینه خرید ثانویه به معنای هزینه‌ای است که برای خرید دسته دوم کالاها پرداخت شده است. این هزینه‌ها الی آخر محاسبه می‌گردند.
۶. محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته با روش LIFO
محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته با روش LIFO (اولین صادره از آخرین وارده)، روشی کارآمد است که بر مبنای یک اصل کلی عمل می‌کند: آخرین کالاهایی که به انبار وارد شده‌اند، اولین کالاهایی هستند که به فروش می‌رسند.
فرمول:
محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته = (هزینه پرداختی برای آخرین خرید تعداد کالاهای فروخته شده) + (هزینه خرید قبل از آخرین خرید تعداد واحدهای فروخته) + …
دقت کنید که در این فرمول، هزینه پرداختی برای آخرین خرید مربوط به هزینه‌ای است که برای خرید آخرین دسته کالاها پرداخت شده است و هزینه خرید قبل از آخرین خرید نیز مربوط به هزینه‌ای است که دسته قبل از آخرین کالاها پرداخت می‌شود.
جمع بندی
در این مقاله در مورد نحوه محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته صحبت کردیم. با وجود فرمول‌های ارائه شده، محاسبه این بها نسبتا ساده می‌شود؛ اما در مجموع توصیه می‌شود که با بستن قرارداد حسابداری، حتما این کار را به یک شرکت حسابداری حرفه‌ای همچون محاسب گران فرتاک بسپارید تا از دقت محاسبه بهای تمام شده رضایت داشته باشید.
بدون دیدگاه