ماهیت حساب‌ ها در حسابداری چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای ثبت و تنظیم صورت‌های مالی، لازم است که ماهیت هر حساب یعنی بدهی یا درآمد بودن آن مشخص شود. چرا که طبق قالب استاندارد تنظیم صورت حساب و اسناد مالی، هر نوع حساب در یک سمت قرار می‌گیرند و شناخت ماهیت حساب‌ها برای نظم‌دهی به این داده‌های مالی و خوانش بهتر آن‌ها امری مهم و ضروری است. در این مقاله قصد داریم در مورد ماهیت حساب‌ ها در حسابداری و نحوه تشخیص آن‌ها با شما صحبت کنیم. بنابراین، اگر در زمینه حسابداری دولتی و بازرگانی فعالیت می‌کنید و می‌بایست مراحل تنظیم حساب‌ها و اسناد مالی را انجام دهید، این مقاله را تا انتها بخوانید.

ماهیت حسابها در حسابداری چیست؟

نحوه تنظیم صورت‌های مالی در علم حسابداری به شکل T است که در یک سمت آن حساب‌ها با ماهیت بدهکار و در یک سمت دیگر آن، حساب‌ها با ماهیت بستانکار درج می‌شوند. ماهیت حساب‌ها در علم حسابداری به معنای این هستند که هر رویدارد در حسابداری چه در حالت افزایشی، چه در حالت کاهشی در کدام سمت یک حساب قرار می‌گیرند. حساب‌ها در اسناد مالی به دو دسته راست و چپ تقسیم بندی می‌شوند که در سمت راست، بدهی‌ها و در سمت چپ بستانکارها ثبت می‌شوند. بنابراین، با توجه به معادله حسابداری و نقش مهمی که در محاسبات دارد، باید حتما ماهیت هر حساب به طور دقیق مشخص شود تا بتوان متوجه شد که در طی یک دوره یا پایان دوره، هر حساب در کدام سمت قرار گرفته است.

آشنایی با انواع ماهیت حساب‌ها

اولین گام برای درک ماهیت حساب‌ها، شناخت انواع آن‌ها است. در علم حسابداری، ۴ نوع ماهیت برای حساب‌ها در نظر گرفته می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

۱.      ماهیت بدهکار (Debit)

ماهیت بدهکار یکی از انواع ماهیت حساب‌ها است که در سمت راست و تحت عنوان «دارایی ها» قرار می‌گیرد. در واقع هر آن چیزی که به عنوان دارایی یک موسسه و شرکت شناخته می‌شود، در زیر مجموعه این ماهیت قرار می‌گیرد. از جمله دارایی‌های یک کسب و کار می‌توان به وجوه نقد، حساب‌های دریافتی، موجودی کالاها، بهای تمام شده و … اشاره کرد. کلیه دارایی‌ها و هزینه‌ها در زیر مجموعه ماهیت حساب بدهکار قرار می‌گیرند. بنابراین، هر حساب گیرنده‌ای ارزش بدهکار دارد.

۲.     ماهیت بستانکار (Credit)

حساب‌هایی که باعث افزایش موجودی می‌شوند، در گروه حساب‌ها با ماهیت بستانکار قرار می‌گیرند. این حساب‌ها، جزء ارزش دهنده محسوب می‌شوند که می‌توانند شامل سود، درآمد، هزینه ناشی از فروش، تسهیلات و … باشند. در معادلات حسابداری دو طرفه، حساب‌هایی که ماهیت بستانکار دارند در سمت چپ قرار می‌گیرند و این موضوع این امکان را به حسابداران می‌دهد تا راحت‌تر حساب‌ها را با ماهیت بستانکار شناسایی کنند.

۳.    ماهیت خنثی

سومین نوع ماهیت حساب‌ها، ماهیت خنثی است. حساب‌های خنثی برخلاف سایر حساب‌هایی که ماهیت بدهکار و بستانکار دارند، در صورت‌های مالی محاسبه نمی‌شوند و جایگاه مشخصی دارند. این حساب‌ها در هیچ طرف صورت مالی قرار نمی‌گیرند و حتی در گزارش‌ها نیز ارائه نمی‌شوند. معمولا این حساب‌ها با ماهیت خنثی فقط برای توضیح و ارائه آمار در برخی از صورت‌های مالی استفاده می‌شوند. حساب‌هایی که ماهیت خنثی دارند، هم در حساب‌های پرداختی و هم در حساب‌های دریافت شده به یک شکل گزارش می‌گردند.

۴.    ماهیت دو گانه (بدهکار و بستانکار)

بعضی از حساب‌ها نیز وجود دارند که در دو طرف معادله حسابداری قرار می‌گیرند و مانده حساب ناشی از آن‌ها می‌تواند بدهکار یا بستانکار باشد. حساب‌هایی همچون حساب جاری شرکا زیر دسته حساب‌ها با ماهیت دوگانه قرار می‌گیرند که هم دارایی هستند، هم بدهی.

حساب‌های دارای ماهیت دارایی

یکی از انواع ماهیت حساب‌ها، ماهیت بدهکار است که در واقع دارایی‌های یک شرکت و کسب و کار را نشان می‌دهند. کلیه حساب‌هایی که زیر مجموعه حساب دارایی‌ها قرار می‌گیرند، ماهیت دارایی دارند و افزایش آن‌ها در قسمت بدهکار صورت مالی و کاهش آن‌ها در قسمت بستانکار ثبت خواهد شد. حساب‌هایی که زیر مجموعه دارایی‌ها هستند خود به دو زیر مجموعه دارایی‌های غیر جاری و جاری تقسیم بندی می‌شوند.

دارایی‌های جاری

• پیش پرداخت‌ها
• موجودی کلیه مواد اولیه و کالاها
• سرمایه گذاری کوتاه مدت
• موجودی وجوه نقد
• دارایی‌های نگهداری شده برای فروش
• دریافتی‌های تجاری

دارایی‌های غیر جاری

• دارای‌های ثابت
• سرمایه گذاری در املاک
• دریافتی‌های بلند مدت
• سرمایه گذاری بلند مدت
• دارایی‌های نامشهود

حساب‌های دارای ماهیت بدهی

برای شناسایی حساب‌های دارای ماهی بدهی باید توجه کنید که کلیه حساب‌ها زیر مجموعه بدهی، ماهیت بدهی دارند. افزایش این حساب‌ها در قسمت بستانکار و کاهش آن‌ها در قست بدهکار ثبت خواهد شد. حساب‌های دارای ماهیت بدهی نیز خود به دو دسته جاری و غیر جاری تقسیم بندی می‌شوند.

بدهی‌های جاری

• مالیات پرداخت شده
• سودهای سهام پرداختی
• ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
• پرداختی‌های تجاری
• تسهیلات مالی
• پیش دریافت‌ها
• بدهی‌های نگهداری شده مرتبط با فروش

بدهی‌های غیر جاری

• تسهیلات مالی بلند مدت
• بدهی مالیات انتقالی
• اسناد پرداختی برای بلند مدت

چطور ماهیت حساب‌ها را تشخیص دهیم؟

نحوه تشخیص ماهیت حساب‌ها در حسابداری، بدین گونه است که ابتدا باید مشخص شود ارزشی به شرکت اضافه شده یا از آن کم شده است. در صورتی که حساب، باعث افزایش ارزش شرکت شود، ماهیت بستانکار دارد؛ اما اگر از ارزش شرکت کم کند، ماهیت بدهکار به خود می‌گیرد. این حساب‌ها می‌توانند شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها، حقوق سهامداران، درآمدها و کلیه هزینه‌ها باشند که هر کدام از آن‌ها اگر باعث افزایش ارزش سرمایه‌ای شوند، بستانکار و اگر باعث کاهش سرمایه شوند، دارای ماهیت بدهکار هستند. با محاسبه تاثیر هر یک از این حساب‌ها روی کل حساب‌های شرکت، می‌توان ماهیت آن را در حسابداری تشخیص و صورت‌های مالی را دقیق‌تر تنظیم نمود.

شرکت محاسب گران فرتاک؛ پشتیبانی از خدمات حسابداری

شرکت محاسب گران فرتاک، یکی از شرکت‌های تخصصی در حوزه خدمات حسابداری مالیاتی و مالی است که با تخصص و تجربه و تیم متعهد خود، بهترین خدمات را به صاحبان مشاغل و برندها ارائه می‌کند. درک ماهیت حساب‌ها برای بسیاری از صاحبان کسب و کارها که هیچ اطلاعاتی در حوزه حسابداری ندارند، سخت و زمان‌بر است. شرکت محاسب گران فرتاک، به عنوان یکی از بهترین شرکت‌های تخصصی در حوزه خدمات حسابرسی و حسابداری، به شما برای انجام این محاسبات و تعیین ماهیت هر کدام از حساب‌ها کمک می‌کند. برای دریافت مشاوره مالی رایگان و سایر خدمات تخصصی حسابداری، کافیست که با کارشناسان شرکت در ارتباط باشید.